Twitter: @detussenmanager

zondag 20 mei 2012

Werkgever vreest langer werken!


Paradigmshift - Oudere werknemers creëren nieuwe waarde voor organisaties

Tweederde van de werkgevers ervaart oudere werknemers in hun onderneming als punt van zorg. Onterecht zo tonen diverse onderzoeken aan. Het vooroordeel dat oudere werknemers minder productief zouden zijn is het gevolg van een cultureel verschijnsel, waar we ouderen zeker na hun 65ste zover mogelijk wegstoppen en ze uit het maatschappelijk verkeer weren.  Maatschappelijk gezien vormen ouderen echter de ‘backbone’ van onze maatschappij. Zij zorgen voor het wel en wee van de nieuwe generaties en houden het sociaal maatschappelijk gezien een beetje dragelijk. Grootouders die het mogelijk maken dat jonge ouders aan de slag kunnen blijven. Ouderen die uit het werkproces gezet worden,  gaan gewild of ongewild aan de slag als ZZP’er, mantelzorger, postbode, vrijwilliger. Ze blijven actief en hebben groot maatschappelijk nut. En… ze lijken plezier te hebben in datgene wat ze doen. Hoeveel mensen kent u in uw omgeving die echt met plezier naar hun werk gaan?

Vroeg geleerd...
Resultaat telt
In iedere werkomgeving gelden anno nu slechts keiharde meetbare resultaten, het gaat om scoren om targets, om specifieke, meetbare, acceptabele, realistische resultaten binnen de tijd (SMART). Winstmaximalisatie, rendement en efficiëntie boven alles. Outputsturing lijkt het toverwoord. Daarbij hoort (helaas) het ontslaan van oudere werknemers (45+). Zij leggen massaal het loodje bij reorganisaties, omdat er een wijd verbreid vooroordeel heerst dat ze minder productief zijn. In productieomgevingen en daar waar lichamelijk werk vereist is, was dat het geval blijkens onderzoek uit 1957[1]. Echter in 2002[2] was de leeftijd naar 50+ verschoven en uit studies in 2010[3] blijkt de productieterugval veel genuanceerder te liggen. Dat lijkt logisch, omdat de 45 jarige in de studie van 1957 uit een vooroorlogse generatie komt en de huidige 60 jarige tot de babyboomers behoort. Het is aannemelijk te veronderstellen dat de gestegen kwaliteit van leven, arbeidsomstandigheden en ARBO wetgeving invloed op deze verschuiving van leeftijd hebben gehad.

Ouderen hebben een positief effect op organisaties
Diegenen die denken dat oudere werknemers problematisch zijn, hebben het fout. (onderzoek Ilmakunnas en Ilmakunnas (2009)[4]) Ouderen zijn weliswaar minder productief dan jongeren, maar zij hebben een positief effect op de productiviteit van jongeren doordat zij hun kennis en ervaring overbrengen. Spreiding in leeftijd  heeft een positief effect op de productiviteit. De komende jaren gaat een groot aantal ouderen uit het werkproces, de gevolgen ervan worden niet gezien of sterk onderschat. Onderzoeker Dr. Franz Josef Gellert, werkzaam bij de Hanzehogeschool Groningen, toonde met zijn promotieonderzoek (2010)[5] aan dat teams grote voordelen ondervinden van oudere werknemers. Zijn conclusie: hoe hoger de gemiddelde leeftijd van een team, des te beter de kwaliteit van het geleverde werk. ‘Of iemand zich blijft ontwikkelen en beter wordt in zijn werk, is evenmin afhankelijk van zijn leeftijd, maar van de vraag of de werkgever zorgt voor een `leervriendelijke en stimulerende omgeving', volgens de wetenschapper. Wie zijn personeel stimuleert om zijn capaciteiten vol in te zetten en zich bovendien steeds nieuwe vaardigheden eigen te maken, vaart daar wel bij, is de boodschap. Daarnaast moeten we ons realiseren dat de output metingen in prestatie – indicatoren (PI’s) slechts een beperkt beeld geven. Ze zijn het gevolg van een visie op werken die dateert uit het begin van de industriële revolutie. Deze indicatoren zijn niet gunstig voor ouderen, maar ook niet voor het zelfdenkend vermogen van de jongeren. Prestatie-indicatoren zijn er vooral ter geruststelling van het management en geven kwantitatieve schijnzekerheid. Het is desastreus als de prestatie indicatoren zelf niet meer ter discussie staan. Bij veel organisaties is dat het geval.

Kwantiteit & kwaliteit
De bijdrage van ouderen ligt meer in de kwaliteit van het proces. De vraag of er een procesmatige of projectmatige aanpak nodig is, zou in organisaties eerst aan de orde moeten komen. Organisaties formuleren op grote schaal projecten, zonder dat ze (ook) aandacht besteden aan het proces. Om de problemen van nu en de toekomst op te lossen is een focus op het proces niet alleen wenselijk , maar ook vereist. Organisaties en de mensen die erin werken, zullen zichzelf opnieuw moeten uitvinden nu overduidelijk  is, dat wij onvoldoende in staat zijn uitdagingen als de financiële crisis en  duurzaamheidvraagstukken het hoofd te bieden.

Paradigmshift: diversiteit, autonoom denkvermogen & innovatie
Er is een (mondiale) ‘paradigmshift’  nodig  om nieuwe oplossingen te vinden, een verandering in de ‘mindset’. Albert Einstein formuleerde het als volgt: ‘Als we andere resultaten willen, zullen we dingen anders moeten aanpakken.’ Doorgaan op de wijze waarop we nu bezig zijn,  is heilloos. We zullen anders moet leren kijken om de problemen van de toekomst het hoofd te bieden en daarbij hoort zeker het ‘anders kijken’ naar de kennis- en ervaringswaarde van ouderen. Over outputsturing zegt Einstein het volgende: ‘Niet alles wat telt, kan geteld worden en niet alles wat geteld kan worden telt.’ Ofwel: meten we wel de goede dingen? En stellen we de relevante vragen?
Bedrijven zijn vooral gefocust op de antwoorden die zij in huis hebben; een beperkte scope. Innovatie, dat is waar we naar op zoek zijn!,  vraagt - anders denken-  en diversiteit.  Hierbij behoren niet alleen zwart, wit, beige, geel… maar ook oud en jong, vrouw en man. We zullen op zoek moeten naar een ander soort proces om het (vele) werk dat in de toekomst verzet moet worden, gedaan te krijgen. Denkkracht, afstand kunnen nemen en creativiteit vormen hierbij het onderscheidend vermogen. (concurrentiefactor) In dit kader is ‘het nieuwe werken’ als instrument belangrijk, maar niet meer dan dat. Dit soort instrumenten moeten vooral ten dienste staan van het individu en niet worden ingegeven door rendementdenken. Het is belangrijk dat we ons realiseren dat de organisaties van nu, niet die van de toekomst zullen zijn. Datzelfde geldt ook voor de professionals die er (gaan) werken. Bij de nieuwe generatie professionals wordt een ander arbeidsethos zichtbaar en wellicht werpt de  ‘ lifelong learning’- cultuur zijn vruchten af.

Holistische benadering van organiseren &  werken
Herman Wijffels, Mariana Bozesan en Adriaan Bekman,  wetenschappers, focussen op een meer holistische benadering van werk en organiseren. Hierbij spelen mensen en persoonlijk leiderschap een cruciale rol.  Organisaties zouden beter  gebruik kunnen maken van het talent dat bij hen aanwezig is.  Momenteel  benutten ze minder dan 50 % van de capaciteiten en competenties van hun werknemers. Herman Wijffels schrijft hierover in het voorwoord van ‘Onderneem je leven zelf’: ‘Het is nauwelijks voorstelbaar wat er gebeurt als we die capaciteit kunnen verdubbelen’ (Faltin, Günter; Onderneem je leven zelf; vertaling Kopf schlägt Kapital; Kort & Goed 2010). Ander onderzoek toont aan dat organisaties sowieso contraproductief werken op de output van (alle) werknemers. (Amabile, T; How to kill creativity’, 1998) Het is noodzakelijk dat er andere wijzen van organiseren ontstaan. Werkgevers van nu redeneren nog op de manier die  de industriële revolutie tot een succes maakte en zien mensen als functionarissen als productiemiddelen. We leven inmiddels in een totaal andere ideeënwereld (kenniseconomie),  waarin de ontwikkelingen razend  snel gaan.  Er zijn oudere werknemers die daar heel graag bij willen zijn en een goede bijdrage kunnen leveren, maar  zij staan  door vooroordelen buiten spel. Over kapitaalvernietiging gesproken!  Hier is nog een wereld te winnen!

Oudere werknemers, we hebben ze gewoon nodig
Veel organisaties van nu weten perfect de energie uit mensen te managen. Daarvan getuigt de volgende tegeltjesspreuk, die op het kantoor hing van een - burned out - geraakte collega: ‘Leidinggevenden hoeven niet te inspireren, niet demotiveren is voldoende.’ Hierover gaat het boek van Matthijs Weggemans: ‘Leidinggeven aan professionals, niet doen!’,  een aanrader voor alle output- managers. Tot op heden zijn we onvoldoende in staat om vorm te geven aan ideeën die een oplossing bieden voor de problemen van nu en morgen.
Nieuwe uitdagingen vragen om reflectie. En hierbij zijn ‘frisse’ oudere werknemers met hun ervaring van meerwaarde. Maar ach… dit betoog is onnodig. Het staat als een paal boven water,  dat het al op korte termijn niet meer gaat zonder oudere werknemers. Het is slechts een kwestie van geduld.


Geschreven door: Fenny Lücker en Vincent Slootmans naar aanleiding van een Artikel in De Telegraaf (28/11/2011) "Werkgever vreest langer werken"


Vincent Slootmans is ‘oudere’ werknemer en raakte zijn baan kwijt. Hij is nu aan de slag als ‘de Tussenmanager’. Als interim (programma-) manager is hij gericht op de diversiteit binnen zijn team en focust hij op de kracht van elk teamlid. Waarbij ‘outperformance en resultaat’ niet het doel maar de resultante is van een betrokken en gemotiveerd team. Zijn motto: ‘Kennis is de kracht van het individu, vooruitgang het bundelen daarvan met andere.’

Fenny Lücker werk bij het lectoraat Kunst & Samenleving (PSI) van de Hanzehogeschool Groningen en is specialist in het ontwikkelen van leertrajecten voor (toekomstige) ondernemers. Zij is programmaleider bij Focus Nederland van de cursus ‘Maak werk van je eigen onderneming’. Haar motto: ‘Ondernemen is leven vanuit je passie.’ Daarnaast ondersteunt ze bedrijven met procesregie in innovatietrajecten. www.onderneemjelevenzelf.nl



[1] Bureau of Labor Statistics (1957), Comparative Job Performance by Age: Large Plants in the Men’s Footwear and Household Furniture Industries, Bulletin 1223.
[2] Andersson, B., Holmlund, B. & Lindh, T. (2002), Labor Productivity, Age and Education in Swedish Mining and Manufacturing 1985-96, Mimeo, Uppsala, Sweden.
[3] Gellert, F.J (2010); The role of age in work team settings, Hanzehogeschool Groningen, Nederland
[4] Ilmakunnas, P. en Ilmakunnas S. (2009), Diversity at the workplace: Whom does it benefit? Helsinki, Finland.
[5] Gellert, F.J (2010); The role of age in work team settings, Hanzehogeschool Groningen, Nederland